बेलायतको हिमपातले उव्जाएका प्रश्नहरु
–केशव भण्डारी

–केशव भण्डारी
हिजो आज वेलायत सेताम्य छ । आधुनिक जञ्जालले झेलिएको पूरानो शहर लण्डनलगायत वेलायतका थुप्रै ठाउँमा यसको असर पर्‍यो । यहाँको ब्यस्त जनजीवनलाई बीस वर्षपछि भएको यो विशाल हिमपातले नराम्रोसाग आफ्नो पकडामा लियो । सडक यातायातदेखि लिएर उडानसम्म बन्द भए । स्कुल र कलेजहरु बन्द भएपछि तन्नेरीदेखि बच्चाहरु हिउँमा खेल्न मस्त भए । पुरै वेलायतको जनजीवन प्रभावित भयो ।
रिसेसन आर्थिक मन्दीले समातेको वेलायतलाई फेरि एक पटक प्राकृतिक हिमपातले च्याँप्यो । यातायात, व्यापार, उद्योगधन्दा एवं दैनिक कार्यालयहरुको काममा हिमपातले पुर्‍याएको असरले यहाँको अर्थतन्त्रमा अर्वौ पाउण्ड नोक्सान भएको अर्थविद्हरु बताउादैछन् । हिमपातमा उचित व्यवस्था गर्न नसकेको भनी लोकल काउन्सिललगायत सरकारको समेत आलोचना पनि भयो । सक्ने काउन्सिलहरुले हिउ पगाल्न बाटोमा नुन खसाले त कसैले डोजर लगाएर बाटोको हिउँ पन्छाए ।
सधै प्राकृतिक प्रकोपमा पीडा सहनुपर्ने हामी नेपालीको लागि भने यो हिमपात हाम्रा गाउँ घरबाट देख्ने गरेको पारी हिमालयको पहिचान जस्तो देखियो । हिमपातपछि छरिएको सेताम्य हिउाले सूर्यको किरणमा चम्काहट दिादा हिमालयको काखको झझल्को लाग्थ्यो । प्राकृतिक रमणीय वातावरणमा रुमल्लिँदै हुर्केका हामी नेपालीहरुलाई आधुनिक तडकभडकले भन्दा प्राकृतिक सौन्दर्यले अवश्य पनि मातृभूमिको याद दिलाउाछ र त्यस्तै भयो ।
वेलायतको हिमपातले मलाई हाम्रो देशको प्राकृतिक प्रकोपसाग सम्वन्धित कतिपय कुराहरु सम्झाएको छ । करिव बीस वर्षपछि सबै क्षेत्रलाई प्रभावित पार्ने गरी आएको वेलायतको यो हिमपातले देशको अर्थतन्त्रलाई नोक्सान पुर्‍यायो । जनताको जनजीवन एक दुई दिन भएपनि कठिन भयो । यसैले खर्चिलो भएपनि यसको स्थायी समाधान खोजिनुपर्छ र भविष्यमा हुने भारी हिमपातको असरबाट जोगिनुपर्छ भन्ने राष्ट्रिय वहस जन्मायो । सम्वन्धित निकायले यसलाई गम्भीरताका साथ पनि लिए । नेपालमा हिमालय क्षेत्रमा त यसको कुरै भएन तर यस क्षेत्रका आसपास बस्ने पातलो बस्तीले पनि हिाउदे हिमपातलाई आफ्नो जीवनशैली नै बनाएका छन् । यसैले हिमपात राष्ट्रिय समस्याको रुपमा देखिएको छैन । तर सयौा मान्छेको ज्यान जाने गरी वर्षेनी हुने बाढी पहिरोको स्थायी समाधान खोई ? बाढीका कारण तराईमा बर्षेनी डुबानी हुन्छ, अरवौको आर्थिक नोक्सान हुन्छ तर सबै कुरा तत्कालका लागि उठ्छन् । पीडितका लागि सहयोगस्वरुप राहतको राष्ट्रिय तथा अन्तर्राष्ट्रिय स्तरमा गुहार गरिन्छ । एक सालको घाउ नपुरिादै अर्को सालको प्रकोप सुरु हुन्छ । तर स्थायी समाधान खोजिादैन । लाग्छ प्राकृतिक प्रकोप हामीहरुलाई प्रकृतिका देन हौं । यसको लागि बर्षेनी मानवले वलिदान गर्नुपर्छ ।
प्राकृतिक सम्पदा हाम्रा सम्पत्ति हुन् तिनको संरक्षण गर्नुपर्छ । प्रकृतिको बनोटलाई तहसनहस गरेर जथाभाबी गरिने भौतिक संरचना हामीलाई चाहिएको छैन । प्रकृतिको मनोरम दृष्यलाई कायम राखेर जनताको जिउधनको सुरक्षाको ग्यारेन्टी हामीलाई चाहिएको छ । भीरपाखामा असुरक्षित रुपमा बनेका घरटहराहरुलाई व्यवस्थित गर्ने, बाढी डुवान हुने बस्तीहरुलाई बचावटको उपाय समयमै अवलम्वन गरी सुरक्षित गर्ने जस्ता कार्य कहिले र कसले गर्ने ? यी प्रश्नहरु नेपाली जनता र सरकारमा अझै पनि अनुत्तरित छन् । यदाकदा आउने ठूला प्राकृतिक प्रकोपसाग जुझ्न त आधुनिक टेक्नोलोजीले भरिपूर्ण विकसित राष्ट्रहरुलाई पनि मुश्किल पर्छ । अमेरिकालाई बर्षेनी समुन्द्री तुफानले सताएको हुन्छ । आजकाल मौसमी भविष्यवाणी अर्थात फोरकाष्ट सामान्य जस्तै भएको छ । विकसित राष्ट्रहरुले मौसमी फोरकाष्टलाई एकदम महत्वका साथ मिडियामा प्रचार गरेका हुन्छन् । सबैले मौसमलाई हेरेर आफ्ना कार्यक्रम तय गरेका हुन्छन् ।
नेपालमा मौसम हेर्न छुट्टै विभाग त छ तर यसको प्रभावकारिता त्यति देखिएको पाइदैन । मौसमको सम्भावित खतराको जानकारी दिने अत्याधुनिक प्रविधिको विकास भइसकेको अहिलेको अवस्था पनि हामीकहा दुई चार ठूला शहरको चौवीस घण्टासम्मको फोरकाष्टमा चित्त बुझाउनुपर्ने अवस्था छ । अझ यसको विश्वसनीयतामा जनमानसमा शंकाहरु छन् । अहिले हरेक जिल्लामा एफएम रेडियो सुविधा भइसकेको छ । यदि मौसमी विभागलाई सक्षम बनाएर हरेक जिल्लाको फोरकाष्ट आम मिडियामा प्रचार गरी जनतालाई सुसूचित गराउन सकियो भने पनि प्राकृतिक प्रकोपबाट हुने मानवीय क्षतिलाई धेरै हदसम्म रोक्न सकिन्छ । अझ नेपालमा प्राकृतिक प्रकोप बढी वषर्ात समयमा नै हुने भएकोले यस समयमा भावी मौसमको भरपर्दो जानकारी र सुरक्षाका उपाय सम्वन्धित ठाउासम्म समयमा नै पुर्‍याउन सके वर्षेनी हुने बाढी, पहिरो र डुवान जस्तो समस्याबाट नेपालले राहत पाउने बलियो उपाय हुन्थ्यो । यसतर्फ सम्वन्धित सरकारी एवं गैरसरकारी संस्थाहरुको ध्यान जान जरुरी देखिन्छ ।