लन्डनमा पहिलोपटक नेपाली परिकार पस्किएँ

ईश्वर मान्नधर

सन् १९६५/६६ देखिमात्र होटल, रेष्टुरेन्टमा काम गर्न नेपालीहरु बेलायत प्रवेश गरेको इतिहास छ । लन्डनमा स्थापित नेपाल किंगडम फाउन्डेशन र लन्डन बरो अफ क्यामडेनको संयोजकत्वमा १४५ ह्वीटफिल्ड स्टि्रट लन्डन डब्लु १ मा रहेको घरमा सन् १९६५ मा पहिलोपटक नेपालीहरु आई बसोवास गरेको भनी प्रमाणित गरी प्लाग राखिएको देख्न सकिन्छ । सन् १९७१ सम्म कुनै वाधा व्यवधानविना नेपाली लन्डन छिर्न सक्थे । तर, ७२/७३ पछि 'वर्क परमिट' पाउन गार्‍हो हुदै गयो ।
तत्कालीन समयमा भारतीय मालका रिजुमल भगवानानीले 'क्वालिटी इण्डियन रेष्टुरेन्ट' चलाएका थिए । त्यतिबेला क्वालिटीको वर्क परमिटमा लन्डन छिर्नेमा स्व. कृष्णबहादुर थापा र श्याम महर्जन थिए । त्यसपछि क्रमशः सोही रेष्टुरेन्टको वर्क परमिटमा लन्डन आउनेमा कालुराम तामाङ, रामदास महर्जन, हरिविभोर कार्की, मोहम्मद अली, म, पार्णदास मधिकर्मी र धनबहादुर मिली भयौं । सन् १९६७/ ६९ सम्म क्वालिटीमा काम गर्न आएका नेपालीहरु दशजना मात्र थिए । इलिङ्ग बरोका तत्कालीन मेयर उमेशचन्द्र जेपीले क्याटरिङ्ग व्यसायमा काम गर्न आउने पहिला नेपालीलाई 'लन्डन बरो अफ इलिङ्ग' को प्रमाणपत्र प्रदान गरि सम्मान गर्दा बेग्लै सान भएको थियो ।
क्वालिटी रेष्टुरेन्टको व्यापार वृद्धि हुंदै गएपछि त्यसका मालिकले नटराज इण्डियन रेष्टुरा खोले । नटराजको विधिवत उद्घाटन २२ अक्टोबर १९६९ मा गरिएको थियो । उद्घाटनका अवसरमा स्थानीय मिडियाले लन्डनमा पहिलोपटक नेपाली परिकारको स्वाद पस्कने नटराज इन्डियन रेष्टुरा भनी छाप्दा म म्यानेजिङ्ग पार्टनर भएको हैसियतले कम खुसी भइना ।
कृष्णबहादुर थापा क्वालिटीमा हेड सेफ भए पनि नटराज क्वालिटीकै शाखा भएको हुदा उनी त्यहा आएर हेरिदिन्थे । थापा र उनका सहयोगी कालुराम तामाङकै सल्लाहमा नेपालको प्रसिद्ध परिकार मःमः र आलु अचार मेनुमा राखेपछि रेष्टुरेन्ट खुब चल्यो । त्यहा काम गर्ने ९० प्रतिशत नेपाली थिए ।
भगवानानीमाथि एकपछि अर्को धक्का लाग्नु र अस्वस् थ पनि भएपछि सन् १९७५ मा एकलौटी स्वामित्वमा मैले नटराज किनें ।
५० हजार पाउण्डमा नटराज इण्डियन किनेर मैले 'नटराज नेपाली रेष्टुरा' बनाए । मेनुमा पनि मम, चिकन, छ्वेला, मटन छ्वेला, आलु तामा, गुन्द्रुक सुप, आलु अचार थपें । त्यो रेष्टुरेन्ट किन्दा बारक्लेज बैंकले ४० हजार पाउण्ड ऋण दिएको थियो । लन्डनको मुटु चार्लोटस्टि्रटमा अवस्थित नटराजमा को पो गएनन् ? सर्वमान्य नेता गणेशमान सिंहदेखि तत्कालीन प्रधानमन्त्रीद्वय शेरबहादुर देउवा, कृष्णप्रसाद भट्टराई लगायत थुप्रै डाक्टर, इञ्जिनियरहरुले नटराजको असली स्वाद चाखेका छन् । देउवा सन् १९८० मा पढ्न आउदा नटराजकै माथिल्लो तलामा बस्थे । त्यतिबेला विद्यार्थी र ठिक्कै हैसियतका देउवालाई गास बास निःशुल्क दिएको थिए मैले । तर, बाहिरी हल्ला जस्तो उनले मेरोमा भाडा माझ्ने काम भने गरेका होइनन् है !
पहिलोपटक नटराज रेष्टुरेन्टमा तत्कालीन अधिराजकुमार बसुन्धरा र त्यसपछि तत्कालीन अधिराजकुमार धीरेन्द्र आफ्नी पत्नी प्रेक्षाका साथ आएका थिए । सन् १९८३ मा ऐश्वर्या र दीपेन्द्र पनि आए । सन् १९८५ अक्टोबर ८ का दिन नटराजमा ज्ञानेन्द्र र कोमलको सवारी भयो । तत्कालीन अधिराजकुमार निराजन, पारस र दीपेन्द्रहरु विद्यार्थी कालमा मःमः खान मेरैमा आउथे । बेलायती राजपरिवारका सदस्यहरुका साथै ड्युक अफ एडिनवरा, डायना पनि नटराजमा छिरेकी थिइन् । हाउस अफ कमन्स्का स्पिकर, परराष्ट्र अधिकारीहरु, उच्च कुटनीतिज्ञ, सांसदहरुलाई समेत नेपाली स्वाद चखाइसकेको छु ।
सन् १९७२ देखि २००० सम्म नटराजले नेपाल बि्रटेन सोसाइटी मात्र होइन, हाउस् अफ कमन्स्मा समेत क्याटरिङ्ग गरेको थियो । यसबाट मैले १५ नेपालीलाई वर्क परमिटमा झिकाए । एक्लै भएपछि रेष्टुरेन्ट चलाउन नसकेर यो व्यवसाय छोडेको पनि अहिले दश वर्ष भइसकेछ । म यसबाट टाढिए पनि नया पुस्ता झन् सक्रिय हुंदा खुसी लाग्छ ।
('स्मृतिका पानाहरु' कृतिका लेखक मानन्धरसाग कुराकानीमा आधारित)